Putin 2 pis seçim qarşısında| Onları yalan və təhdidlərin artması tətikləyir?

Prezident Vladimir Putin üçün bu ənənəvi bayram müqəddəs əhəmiyyətə malik tamaşaya çevrilib. Bu illər ərzində o, Sovet xalqının böyük fədakarlığının anım gününü Rusiyanın üstün hərbi qüdrətinin bayramına çevirib. Aprelin 27-də o, Sankt-Peterburqda Ukraynadakı “xüsusi əməliyyatın” bütün məqsədlərinə çatacağına söz verib və Rusiyanın müdaxiləsinə mane olmağa çalışan adı açıqlanmayan xarici qüvvələri “ildırım sürəti” ilə hədələdiyi çıxışında qarşıdan gələn militarist şənliklərə preambula təqdim edib. Bu təhdid onun “heç vaxt görmədiyiniz nəticələr” barədə Qərbə etdiyi əvvəlki xəbərdarlıqlardan daha kəskin idi, bu dəfə “heç kimdə olmayan vasitələrdən” istifadə etməyə hazır olduğu ifadə edildi. Nüvə imkanlarına istinad bu boş sözlərdə çətinliklə gizlədilir, lakin əslində nüvə həddini keçmək yüksək riskli seçimdir.

Səfərbərlik, həqiqətən də, Rusiyanın yüksək intensiv hərbi əməliyyatlarını davam etdirmək üçün lazımdır, lakin hətta layihənin məhdud genişləndirilməsi və istəksiz ehtiyatda olanların yüksək iqtisadi dəyəri var. Hökumət sanksiyaların və çoxsaylı təchizat zəncirlərinin kəsilməsinin vurduğu zərərin miqyasını minimuma endirmək üçün mübarizə aparır, lakin görünür, o, ən azı iki il davam edən həddindən artıq dərin tənəzzüldən daha yaxşı ssenari icad edə bilməz. İqtisadi çöküşün qarşısını almaq üçün şərtlər davamlı olaraq neft gəlirlərinin daxil olmasını tələb edir, lakin Kreml qaza aludə olduğu ehtimal edilən Avropaya qarşı “Qazprom”dan “enerji silahı” kimi istifadə etməyə qərar verir və hər bir şantaj halı Avropa İttifaqını Rusiya karbohidrogenlərinin istehlakını azaltmağa sövq edir. Bu arada, Putinin “siloviki” (təhlükəsizlik xidmətlərinin işçiləri) dəstəsi sanksiyalardan dərindən məyus olan kvaziloyal oliqarxlar tərəfindən özəlləşdirilən aktivlər və pul axını üzərində mərkəzi nəzarətin gücləndirilməsini tələb edir. Buna misal olaraq özünü iqtisadi müharibə səfərbərliyi işinin müdafiəçisi kimi təqdim edən Təhlükəsizlik Şurasının katibi Nikolay Patruşevdir. Putin bu tələblərə diqqətlə yanaşır, eyni zamanda cinqoist ritorikanı təkrarlamağa can atan, lakin faktiki “qurban” anlayışlarına nifrət edən bir çox elit qruplarda narazılığın dərinləşməsindən ehtiyatlanır.

Korrupsiyaya uğramış bürokratiya və narazı xalq tərəfindən səfərbərlik əmrlərinin mümkün təxribatı ilə bağlı şübhələr Putini yenidən nüvə versiyasına gətirir. Bu artıq ictimai müzakirələrdə fəlakətli və ağlasığmaz hesab edilmir, daha doğrusu, bu, xüsusən də Avropa qonşularına təzyiq vasitəsi kimi Rusiya üçün sərfəli hesab olunur. Maksimum təbliğat “Sarmat” qitələrarası ballistik raketinin (QABR) son sınağına tətbiq olundu, bu raket istehsaldan və yerləşdirmədən hələ illər uzaq olsa da, artıq Rusiyanın ABŞ-a qarşı çəkindirmə mövqeyini gücləndirmək üçün faydalıdır.

Putinin istifadəyə hazır “vasitələr”dən danışması həmin hərəkətsiz döyüş başlıqlarını aktivləşdirmək və onları buraxılış sistemlərinə yaxın ərazilərə yerləşdirmək niyyətindən xəbər verir. Bu cür taktiki nüvə silahlarında texniki nasazlıqlar və insan səhvləri riskləri qaçılmaz olaraq yüksək olacaq və hər bir mümkün təsadüfi qəza, təsadüfi nüvə mübadiləsi riskini artıra bilər. Bu baxımdan, Putinin nüvə nümayişi keçirməklə bağlı ağlasığmaz düşüncələri ilə bağlı daha dərin narahatlıqlar var.

Bu cür variantları araşdırmaq məcburiyyəti bir çox əsas ekspertləri belə qənaətə gətirir ki, Rusiyanın xarici siyasəti acınacaqlı dalana gəlib çıxıb. Son vaxtlara qədər Rusiyanın güc nümayiş etdirərək öz böyük dövlət statusunu təsdiqləməsi ilə bağlı pozitiv fikirlər Ukraynadakı lazımsız müharibənin bu statusa vurduğu ziyandan gileylənməyə başlayıb. Müstəqil media platformalarının sıxışdırılmasına baxmayaraq, münaqişənin mümkün nəticələrinin (bunların heç biri Rusiyaya heç bir qazanc və ya üstünlük təklif etmir) ayıq təhlilləri beyin mərkəzləri tərəfindən dərc olunur. Bəlkə də ən təəccüblüsü Ukraynanın Aİ-yə üzvlüyünün Rusiyanın təhlükəsizlik maraqlarına uyğun ola biləcəyi ilə bağlı ifadə edilən fikirdir. Bu cür fikirlərin aparıcı dövlətə məxsus təbliğat kanallarından kənarda görünən şəkildə yayılması Putin elitasının bəzi təbəqələrində müharibənin gedişindən və nəticələrindən narazılığın artdığını göstərir.

Putin təkid edir ki, Rusiya öz təhlükəsizliyi naminə Ukraynadan gələn birbaşa təhdidlərə qarşı çıxmaq üçün “xüsusi hərbi əməliyyata” başlamaq məcburiyyətində qalıb. Amma bu arqument nə qədər tez-tez təkrarlansa da, artıq mənası yoxdur. Müharibə çox açıq-aydın Putinin öz seçimlərindən biri idi. Donbasdakı hərbi çıxılmaz vəziyyət və yaxınlaşan məğlubiyyət perspektivi onun üçün eskalasiyanı zəruri edir. Hətta gərgin mübarizə aparılmış işğal olunmuş əraziləri saxlamaq üçün maddi və insan resurslarının böyük artımı tələb olunacaq ki, bu da öz növbəsində milli səfərbərliyi tələb edir. Bu addım eskalasiya modeli demək olardı, lakin Kremlin Rusiya cəmiyyətinin bunu qəbul edib-etməyəcəyini bilmək imkanı yoxdur. Putinin yüksək səviyyəli rəsmiləri onunla irəliləsə, komanda zənciri qırılmasa və Qərb faktiki olaraq geri çəkilməsə, nüvə variantına üstünlük verilə bilər. İstənilən halda, Putin nə generallarına, nə də oliqarxlarına güvənir, ona görə də o, onların səlahiyyətlərini ələ keçirməyə qərar verməmişdən əvvəl onları qabaqlamağa çalışacaq.